Maskerade / Zwart schmink
Als alternatief voor het Zwarte gezicht zien we ook onder andere maskers (duurdere vorm van maskerade) of gebreide bivakmutsen (goedkope vorm van maskerade). Doel is steeds onherkenbaar te zijn voor omstanders. De maskerade (dus ook het zwart!) is naast, roe, zak en ketting en soms ook huiden en hoorns een belangrijk kenmerk van de begeleider van Sint Nicolaas en soms ook van Sint Nicolaas zelf. Veel mensen weten niet dat Sint Nicolaas en zijn begeleider soms samenvloeien tot een gestalte waarbij hij herkenbaar blijft aan deze kenmerken. De roe of gard is een vast onderdeel van het Sint Nicolaas feest (naast zwart gezicht, zak en ketting!) en alhoewel door pedagogen in de ban gedaan als attribuut nog steeds goed bekend. De roe wordt vaak als strafwerktuig gezien, waarbij er soms mee achterna gezeten of geslagen werd, maar vaker nog werd een roe in een schoen gestoken ten teken van straf of als teken dat men te oud was om cadeautjes te krijgen. In dit laatste geval werd iemand soms ook afgezouten waarbij een zakje zout in de schoen werd achter gelaten. De roe staat ook voor vruchtbaarheid, iets dat zeer zeker een rol speelt in het Nederlandse Sint Nicolaas feest waarbij deze als goedhuwelijksman (goedheiligman) bekend stond. In de samenvloeiing van de begeleider van Sint Nicolaas en Sint Nicolaas zelf is deze andere betekenis ook belangrijk. In andere Europese landen zien we het gebruik van de roe als vruchtbaarheidssymbool nog sterker terug.
Meer over de maskerade met oude bronnen, betrekking hebbend op Nederland, klik hier
1919 - Oosterhout
Bron foto: www.regionaalarchieftilburg.nl
Beschrijving: St. Nicolaas kwam in 1919 met een vliegtuig in Oosterhout aan. De twee knechten hebben bivakmutsen over hun hoofd en dragen burgerlijk kledij.
1923 - Kinderen dragen Sint en Piet maskers
Illustraties uit het kinderboekje: Zes kinderliederen gecomponeerd door Aletta Jansen en Henri Zagwijn. Geillustreerd door Joh.B.P. Kerkhoff
1928 - Zwarte Piet met masker
Beschrijving: Sinterklaas en de zwarte piet op het schoolplein bij de Openbare Lagere School (Spijkenisse)
1931 - Intocht Oosterhout
In dit filmpje zien wij de knechten met een zeer aparte maskerade, het lijkt wel of ze bivakmutsen op dragen! De knechten dragen geen Pietenpak en hebben hun eigen haar. Ook is het mooi om te zien dat ze dreigen met de roe en ze nemen zelfs een kind mee in de zak!
1931 - Kinderen dragen maskers van Sinterklaas en Zwarte Piet
Bron foto / tekst: www.gahetna.nl
Vier kinderen in winterkleren hebben een Sinterklaas en een Zwarte Piet masker opgezet en gaan tijdens de malaise de huizen langs. Haarlem, 18 november 1931.
1933 - Sint Nicolaas stilleven
Bron schilderij: www.datacollectienederland.nl
In het schilderij is rechts boven een Sinterklaas en een Zwarte Piet masker geschilderd.
Ca. 1935 / 1937, Bijenkorf inpakpapier
Foto - Tekst: Met dank aan, Snippblad jr. / Hr. M. Tromp
1936 - Sint bij Pijls (Peel en Maas)
Bron foto: www.peelenmaasvenray.nl
1937 - Sint en Piet dragen maskers bij een huisbezoek
1938 - Advertentie 'Fablo Shirts'
Prenten - Anton Pieck
1948 - Sinterklaasvering in Marken
Foto uit het blad 'Week in Beeld'
Als alternatief voor het Zwarte gezicht zien we ook dat er maskers gebruikt worden voor de maskerade. Dit is een duurdere vorm van maskerade. Op de foto zien we zowel Zwarte Piet als Sint Nicolaas met een masker. Let op de hand van Zwarte Piet waarin hij de roe en de ketting vastheeft. Ook zijn er een paar plaatjes bekend waarin Sinter Klaas door kinderen worden uitgebeeld, klik hier.
1966 - Kledingverhuurwinkel
Bron foto: www.gahetna.nl
Omschrijving: Sinterklaas kostuums, maskers en baarden in een kledingverhuurwinkel.
1967 - Kledingverhuurwinkel
Bron Foto: www.geheugenvannederland.nl
Omschrijving: Nu de grote dag van de Goedheiligman weer met rasse schreden nadert, wordt in de verhuurinrichtingen (Amsterdam) van zijn kleding onder hoogspanning gewerkt om alles weer piekfijn in orde te krijgen.
Maskers - Collega verzamelaars
Zwart Schmink
In het Sint Nicolaas feest komen steeds opnieuw bepaalde kenmerken terug. In het bijzonder zijn daar de kenmerken die aan de begeleider van Sint Nicolaas toegeschreven worden, te weten: het zwarte (of gemaskerde) gezicht, de roe, de zak, en de ketting. Soms komen daar ook nog huiden en hoorns aan te pas. Wat veel mensen niet weten is dat Sint Nicolaas en zijn begeleider soms samenvloeien tot een gestalte waarbij deze kenmerken behouden blijven. De begeleider of soms Sinterklaas zelf is meestal gemaskerd, waarbij het met roet zwartgemaakte gezicht moet worden gezien als de goedkoopste vorm van maskerade, zo oud als de ontdekking van het vuur. In gebieden waar mensen wonen met een lichte huid, zeer aantrekkelijk voor vermomming, alhoewel het ook voorkomt bij volkeren die een donkerder huidskleur hebben.
De (tot nog toe) oudste bron waaruit blijkt dat in Nederland de zwart schmink traditie voorkomt dateert van 1736. In het boek wordt een hoofdstuk gewijd aan het zwart schminken van gezichten in Europa. Nederland wordt in het boek specifiek benoemd waar uit blijkt dat men rond de tijd van Sint Nikolaas hun gezichten zwart schminkten. Inmiddels kennen we ook nog een oudere bron uit 1718 waarin dit gegeven naar voren komt in het Sint Nicolaasfeest.
Bron tekst: www.sintenpietengilde.nl
Meer over de zwart schmink met oude bronnen, betrekking hebbend op Nederland, klik hier
1895 – Zwarte Knecht – Het doode paard. W. Mets Tz
Let op de handen van de knecht, die zijn gewoon blank!