Opmerking:

In de diverse boeken die over de historie van het Sinterklaasfeest geschreven zijn, wordt als vrijwel vaststaand verondersteld dat de kennis van zijn uiterlijk na de Reformatie verloren was gegaan en dat men daarom willekeurig welk ruiterportret kon nemen en daar Sint Nicolaas of Sinterklaas boven kon drukken. Dit is tamelijk ongeloofwaardig omdat op de Dam in Amsterdam al eeuwenlang een gevelsteen prijkt met de uitbeelding van de heilige Sinterclaes. Deze gevelsteen werd voorafgegaan door een uithangbord met die beeltenis. Het pand wordt al sinds 1564 naar Sinterclaes vernoemd. 
Uit bronnen blijkt verder dat Sint Nicolaas wel degelijk werd gespeeld en dat er in een bron uit 1717 zelfs sprake was van het onderscheid tussen een Franse Sint Nicolaas (waarmee men hoogstwaarschijnlijk op de bisschopsfiguur doelde) en een Amsterdamse Sint die als Harlekien in schijn van Sinte Klaas de ronde deed. Dit doet denken aan de figuur Arlequino die met een zwart masker optreedt. De kinderen geven overigens de voorkeur aan deze laatste figuur zo staat er te lezen! Speculaties omtrent Zwarte Piet leunen eveneens op het idee dat het paard een  centrale rol heeft gespeeld in deze ontwikkeling. Ook dit is onwaarschijnlijk. Logischer is de verklaring dat de druk van de Reformatie ervoor zorgde dat Sint Nicolaas in veel gevallen een andere verschijning moest krijgen, maar onder het volk dus gewoon bekend bleef als Sint Nicolaas, en dat de herinnering aan de bisschop ook nooit werkelijk vervaagde. Zaken die goed in beeld moeten zijn om de werkelijke herkomst historie van feest en figuren goed en op een juiste manier te kunnen duiden en die ook een eerlijker beeld geven van de hang van het volk juist naar de figuur van Zwarte Piet. Bron tekst en afbeelding: www.sintenpietengilde.nl 

1750 – Ons Nicolaas Goet Heylig Man… die van zijn paard niet komen kan. Meer info. klik hier

Bron afb.: www.sintenpietengilde.nl

Ey Kinders ziet dees Sint Nicolaas
Hoe hy hem weerd gelijk een baas.
Ons Nicolaas Goet Heylig Man/Die van zijn Paard niet komen kan.’

1703 – Feestelijkheden van Sint Nicolaas, Matthijs Naiveu

Bron tekst / afb.: www.sintenpietengilde.nl 

Omschrijving:

In 1703 heeft de Leids/Amsterdamse schilder Matthijs Naiveu (1647-1726) een Intocht van Sinterklaas geschilderd tegen de achtergrond van wat lijkt op een Italiaanse stad. We zien Sint-Nicolaas op een paard met een lange baard en een rode muts. Links onderin beeld zien we een gehurkte persoon met kleding die wij kennen van Zwarte Piet. Hij lijkt echter bij de Harlekijns te horen. En alhoewel harlekijns zeker iets met het Sinterklaasfeest en Zwarte Piet te maken hebben (zie daarvoor een bron uit 1717) is daar hier geen sprake van. De schilder gebruikt harlekijns in bijna al zijn schilderijen. Het geeft wel aan dat die kleding veel breder gebruikt is dan vaak wordt gedacht en dat de inspiratie ervoor ook hier vandaan is gekomen. Ook de blauwe kleding van de jongen bij het hoofd van het paard, heeft daar wel iets van weg. Hij lijkt zijn baret onder de neus van het paard te houden, alsof hij het wil laten schrikken. Een kwajongen van betere stand misschien? Sint-Nicolaas houdt zijn roe dreigend omhoog vanwege de vechtpartij van de twee jongens op de grond naast hem. In haar studie van het werk van Matthijs Naiveu beperkt Adele-Marie Dzidzaria tot een beschrijving van de harlekijns en Sint-Nicolaas en de vechtende jongens. (Lees ook: Zwarte Klaas is Zwarte Piet.)

Centsprenten - Volksprenten - Prenten

Bron: www.rijksmuseum.nl

Afb. 1: Ca. 1840, De intocht van Sint Nicolaas / Afb. 2:  Ca. 1850 / 1870 - Titel: Verheugt u vrij, gij, lieve kleinen, / Op 't feest, dat gij zoo goed toch kent. / Sint Nicolaas komt u verschijnen, / Maar neen, de vreugd in deze prent. / Afb. 3: Ca. 1833 / 1856, Sint Nicolaas te paard gezeten, Laet alle goede kinderen weten  / Afb. 4: Ca. 1866 / 1902, Sint-Nikolaas / Afb. 5: Ca. 1856 / 1900, Sint Nicolaas te paard gezeten, Laet alle goede kinderen weten

1850 - Boekje 'St. Nicolaas en zijn knecht' / Herdrukken

'Plegtige intogt van Sint Nikolaas'

Bron Afb. 1: (Eerste druk - 1850) www.hetoudekinderboek.nl / Afb. 2 t/m 6: Herdrukken, klik hier

Illustraties

Afb. 1: Ca. ? - Boek 'St. Nicolaas' - F.H. van Leent / Afb. 2: 1873, Boek 'Sint Nicolaas ABC', Bron: www.collectie.atlasvanstolk.nl / Afb. 3: Ca. 1900 - Met dank aan H. Mathot / Afb. 4: 193? - Boek 'St. Nicolaas komt' / Afb. 5: 196? - Schoolboekje 'Spontaan spreken / Vrij Verwerken' (3de druk) / afb. 6: Jr. 60

Sinterklaaspapier: Aankomst boot / Intocht

Verwijzing pagina