Het is belangrijk om te beginnen met het volgende: De meeste mensen in Nederland hebben geen idee wat blackface inhoudt en zullen het daarom ook niet herkennen. Het is belangrijk mensen hierover informatie te geven. Bovenaan de pagina staan plaatjes van Kuifje met blackface figuren. Een uitleg over wat blackface is, vind je hier. Let in dit stuk op het volgende:

De originele en archetypische Zwarte Piet is een voorzetting van een veel ouder gebruik waarbij mensen met een zwart gezicht een rol speelden in Midwinterrituelen.[156] In andere delen van West-Europa en in Centraal-Europa spelen zwartgemaakte gezichten en maskers ook een rol bij de begeleiders van Sint Nicolaas, die als Nikolo bekend is in Oostenrijk, Niklaus in Duitsland en Samichlaus in Zwitserland. Ook op de avond van Sint Maarten doen mannen met zwartgemaakte gezichten de ronde in processie door Wörgl en het Lage Inn Dal in Tirol.[157]

Als we met de uitleg van wat blackface is naar Zwarte Piet kijken is het makkelijk om te zien dat in een bepaalde manier van afbeelden overeenkomsten te zien zijn. Dit geldt dan overigens vooral voor merchandise. De tijd waarin Zwarte Piet dit uiterlijk ook wel kreeg in boekjes loopt samen met het gebruik van deze beeldtaal voor mensen van Afrikaanse afkomst in cartoons en dergelijke. Zoals in het stuk over Blackface op Wikipedia staat: dit wordt vaak als beledigend beschouwd omdat het de betekenis van een stereotype karikatuur van zwarte mensen met zich mee kan dragen, zoals dat gebeurde in minstreel shows en later in vaudeville. Dit verklaart waarom een bepaalde groep mensen Zwarte Piet aanstootgevend vindt en een andere groep er niets slechts in ziet omdat ze de beeldtaal niet kennen en niet weten welke betekenis daar aan kan hangen. Hier is sprake van een belangrijk probleem wanneer zonder meer gesteld wordt dat de enige verklaring voor deze overeenkomst is dat: “Zwarte Piet is een figuur gebaseerd op de stereotyperende weergave van zwarte mensen in de 19e eeuw. Zijn verschijning refereert direct aan de Nederlandse geschiedenis van kolonialisme en slavernij. Ondanks de vele verhalen die er bestaan over de oorsprong van Zwarte Piet is dit de enige plausibele verklaring voor zijn huidige uiterlijk.” (Kijk onder de tab Controverse  om te zien wat over deze uitspraak wordt gezegd vanuit het oogpunt van deze website (SintenPietengilde).) Wanneer naar de historie in Nederland (en Europa) van deze figuur wordt gekeken, zijn er zeker andere zinnige verklaringen voor het zwart zijn van Zwarte Piet, zijn haren wanneer dit een grove krul betreft, zijn kleding en zijn gedrag. De oorringen worden vaker bij demons of duivels gezien en liggen in het verlengde van de ketting. Het verdraaien van de stem zodat deze grof of hol klinkt, maakt ook deel uit van het spel.  Het is een specifieke combinatie met

1. zijn zwarte kroeshaar,
2. zijn soms overdreven groot gemaakte rode lippen
3. de Creolen (oorringen)

die het echte probleem kunnen vormen. Deze overlap zorgt voor grote verwarring. Deze drie elementen vinden we niet direct terug in de maskerades. Foto’s van Zwarte Piet aan het begin van de 20e eeuw tonen een zwarte Zwarte Piet, maar zonder overdreven rode lippen (als ze al rood zijn gekleurd), meestal geen creolen en ook het haar is wel krullerig maar niet kroes. Ook door de tijd heen zien we deze kenmerken niet terug in Zwarte Piet in de maskerades. Er zijn beslist voorbeelden te vinden waarop de grens wel wordt overschreden maar die zijn met kennis van de originele traditie lang niet zo algemeen voorkomend als nu wordt gesteld. Dit verklaart ook waarom veel mensen de beschuldiging van racisme in Zwarte Piet niet herkennen. Dit heeft ook werkelijk nooit een rol gespeeld. Dit is iets dat wel heel makkelijk aan de kant geschoven wordt door hen die de traditie best vergaand veranderd willen zien. De manier waarop Zwarte Piet in de huidige tijd wordt gespeeld is gezien die oorsprong gewoon acceptabel te noemen. Het betwiste zwart, een bij de Nederlandse cultuur en identiteit behorende traditie zonder bijsmaak. Oog hebben voor wat wel grensoverschrijdend zou kunnen zijn, is er bij professionele vertolkers voldoende. In merchandise zou her en der nog wat verbetering kunnen worden nagestreefd. Het veroordelen van de figuur van Zwarte Piet op zijn uiterlijk, waarbij niets anders wordt gezien dan blackface en dus racisme is te stellig en overdreven en negeert alle andere invloeden op Zwarte Piet zoals door de informatie op deze website getoond wordt. Dit is bewezen onvolledig en onjuist. Daarentegen is net doen alsof er niets is om tegen te protesteren ook een voorbijgaan aan de gelijkenissen die er soms wel zijn. Voor de betekenis van zwart en wit in het Sinterklaasfeest als midwinterfeest klik op de uitleg onder de tab “De symboliek van het Sinterklaasfeest”.

Problemen bij het duiden van Zwarte Piet

Het feit dat Zwarte Piet qua uiterlijk soms lijkt op blackface brengt andere problemen met zich mee wanneer we hem beschouwen. Wanneer we bijvoorbeeld kijken naar de foto op de website van Zwarte Piet is Racisme met de datum 19 september 2012.

Bron afbeelding: www.sintenpietengilde.nl 

(Er is een Engelse en een Nederlandse versie) waarop een Zwarte Piet te zien bij wie zeven dingen worden aangegeven waarvan gemeend wordt dat die duiden op racisme in de figuur. Met verbazing is dit plaatje met de uitleg bekeken. Het haar, de lippen en de oorringen worden ongenuanceerd genoemd, terwijl de wijze waarop historisch gezien wel degelijk belangrijk is, maar ook het zwarte gezicht, de roe en de zak, worden als racistische symbolen geduid en dit kan gegeven de informatie zoals die op deze website naar voren komt, niet anders dan historisch incorrect worden genoemd. Zeker wanneer je je bewust bent van de vier kenmerken van Zwarte Piet (en andere begeleiders van Sint Nicolaas: namelijk dat zwarte gezicht, een zak, een ketting en een roe (en soms ook huiden en hoorns). Daarnaast is ook ten aanzien van de kleding en het haar wel een andere duiding te geven. De ketting wordt hier niet genoemd, maar plaatjes waarop die wel weer een rol speelt, staan aan het eind van deze pagina. (Let op: de ketting maakt geen deel meer uit van de huidige Zwarte Piet, het betreft hier oudere weergaven. Zij duiden op de voortzetting van Zwarte Piet van oudere begeleiders van Sint Nicolaas die een ketting droegen die geen symbool van slavernij was, maar van de onderwerping van het heidense aan de Heilige zoals de kerk dat graag wilde zien. Ook hier is de verwarring met een slavenketting begrijpelijk, maar niet terecht.) Verder wordt soms de inhoud van zak, de lekkernijen als verband met het kolonialisme gezien. De handel in specerijen dateert echter al van voor het koloniale tijdperk  Ook is er een rekening uit 1360 uit Dordrecht bekend waarin gesproken wordt over een claescoeck (Janssen) waarvan we weten dat die met specerijen gemaakt werd. Van een rechtstreekse oorsprong in het koloniale verleden kan men dus ook hier niet uitgaan, het is veel ouder. De kleding (de vrolijk gekleurde outfit) vormt niet echt een probleem omdat mensen in verschillende posities dergelijke kleding droegen en ook de klazen zich al in dergelijke kledij vertoonden.

Gedrag en rolverdeling, knecht

In aanvulling op de uiterlijke kenmerken wordt het gedrag van Zwarte Piet vaak geïnterpreteerd als ook verband houdend met blackface en de minstreel traditie. Er zijn echter zeker oudere verklaringen hiervoor omdat het ondeugende gedrag van Zwarte Piet van een veel oudere datum stamt en van doen heeft met zijn heidense wortels. (Renterghem) (Zwarte Piet zet regelmatig de boel op stelten!) Rare gezichten trekken en grappig doen was een reactie op de soms erg dwingende houding van kerk en overheid. Dit gedrag omvat niet het nu verdwenen Surinaamse dialect, als niet historische variant op de holle stem, dat sommige mensen gebruikten wanneer ze Zwarte Piet speelden om nog onherkenbaarder te zijn. Dit was een niet historische toevoeging, met de bedoeling de stem te verdraaien om zo onherkenbaar te zijn, die Zwarte Piet makkelijk kan missen zoals de huidige Pieten dat laten zien. Ook zien sommige mensen in Sint Nicolaas en Zwarte Piet de slavenmeester en zijn slaaf terug en er zijn er die volhouden dat dit vanuit de historie de enige manier is om dit duo te duiden. Het is belangrijk er van op de hoogte te zijn dat deze rolverdeling ook al veel ouder is en te maken heeft met het feit dat het licht het donker moet overwinnen (men kan overigens het belang van het donker niet ontkennen overigens voor vruchtbaarheid en nachtrust bijvoorbeeld. Ook is ongehoorzaam gedrag soms juist nodig zoals al eerder werd aangegeven.) en het feit dat de kerk een christelijke heilige de baas wilde laten zijn over de van oorsprong heidense begeleider, die zij voor het gemak maar de duivel noemden, wat hij in essentie niet was! Ook de positionering in het boekje van Schenkman duidt op een voortzetting van een oudere traditie en heeft als zodanig niet met slavernij te maken.

Hier is, zoals al eerder vermeld, het volgende nog aan toe te voegen: In de studies worden vaak voorbeelden genomen van schilderijen van vorstelijke personen of edelen met een slavenpage aan hun zijde. Ook kunnen rijke kooplieden zo worden afgebeeld. Sinterklaas behoort echter noch tot de adel (edelen) noch tot de bourgeoisie. Hij behoort tot de geestelijkheid. Geestelijken hebben geen slavenpages en op afbeeldingen worden deze ook niet aan de geestelijkheid toegevoegd ter verhoging van hun status. De parallellen die getrokken worden, gaan op dit punt dan ook mank.

De rol van de kerk in de slavernij is niet altijd een juiste geweest. Toch zou het ook hier niet juist zijn dan toch parallellen te gaan trekken. De rol van de geestelijkheid in de seksschandalen van de kerk is ook niet te linken aan Sinterklaas omdat hij een bisschop is. Seksschandalen zullen ook tijdens de ontwikkeling van het Sinterklaasfeest al een rol hebben gespeeld. Het is goed zich ervan bewust te zijn dat het gaat om het achteraf invullen van beelden die uit het Sinterklaasfeest naar voren komen en niet van zaken die in het Sinterklaasfeest zitten of in het Sinterklaasfeest gelegd zijn. Wanneer er in individuele gevallen dan toch sprake is van een onverenigbaarheid zal geprobeerd moeten worden daar op dat niveau een oplossing voor te zoeken.
Ook hoor je regelmatig mensen vallen over het woord knecht. Dit zou een synoniem zijn voor een slaaf. Hier is geen sprake van. De huidige titel zou “werknemer” zijn, niet meer en niet minder. Veel mensen hebben voorouders die knecht werden genoemd in hun betrekking. 

Verkleedpartij

De verkleedpartij die elk jaar plaatsvindt tijdens het Sinterklaasfeest heeft, wanneer je alleen vanuit de gelijkenis met blackface of zwarte pages kijkt, opnieuw erg negatieve connotaties, ware het niet dat ook dit dus een veel oudere historie heeft. Ook hier zou het onvolledig en onjuist zijn dit niet (ook) vanuit die Nederlandse en Europese historie te duiden. Allerlei aspecten van het verkleden spelen daarin een rol, ook wanneer het gezicht zwart gemaakt wordt. Het is goed om te beseffen dat dit zeker niet zijn start gehad heeft in 1850. Dit omkeerfeest vieren deed men al veel langer, ook op de Sinterklaasavond waarbij dus ook de kledij al een langere traditie kende. Nog een reden dat de afschuw die mensen zeggen te voelen bij dit ritueel niet begrepen wordt door hen bij wie dit gebruik van generatie op generatie is doorgegeven zonder dat daar slavernij of kolonialisme een rol in speelde en dat mede daardoor niet zo makkelijk als problematisch herkend zal worden. In het licht hiervan is het schermen met `cognitieve dissonantie`, zoals op sites van tegenstanders van Zwarte Piet veel gebeurd, niet terecht omdat men uitgaat van een veel groter probleem dan er daadwerkelijk is en er feitelijk veel meer aan de hand is dan waarvan men zich bewust is of bewust wil zijn.. Een leuk weetje: In Sinterklaasje kom maar binnen zonder knecht (1998) staat dat het spelen van Sinterklaas door een vrouw raar zou zijn. In de foto onderaan van 1924 uit Zeeland worden echter zowel de Sint als de Pieten door vrouwen gespeeld! Op het schilderij van Xaver von Paumgarten uit 1820, wordt de rol van Sinterklaas ook door een vrouw gespeeld. Zo vreemd is het dus niet. Wat wel vreemd is, is dat een donker iemand geen Sint zou kunnen spelen, maar altijd een Zwarte Piet zou moeten vertolken. Dat is onterecht.

Een nieuwe (oude) Zwarte Piet

Sommige mensen maken ernstig bezwaar tegen de figuur van Zwarte Piet. Daarbij valt op dat ze weinig kennis hebben van zijn herkomst en uiterlijk voor 1850 of deze historie zelfs pertinent ontkennen. Hun interpretatie van de figuur wordt daardoor behoorlijk en ook wel begrijpelijk beïnvloed door de gelijkenis met blackface figuren. Wij tekenen wel aan dat er uiteindelijk veel minder aan de hand is dan alle ophef doet vermoeden. De invloed van het boek van Schenkman was veel minder groot dan vaak wordt aangenomen en beweringen dat Zwarte Piet niet anders kan worden gezien dan als afstammeling van zwarte pages of blackface moeten in het licht van de historie van tafel. Aangezien de voorlopers van de figuur nooit een echt persoon voorstelden is het feit dat de figuur ook heden ten dage niet als werkelijk menselijk wordt gezien op zichzelf niet vreemd. Sommige mensen maken een analogie met het swastikasymbool (naar beneden scrollen tot het gele kader!) zoals het in Nazi Duitsland werd gebruikt. De Nazi’s gebruikten dit swastikasymbool echter op een andere manier dan de Hindoes en daarom is het nooit in heel Europa verboden. Ook Zwarte Piet met zijn multidimensionale herkomst is te onderscheiden van “Blackface”. Bij Zwarte Piet is het op blackface gelijkende uiterlijk wel eens op een andere (al zwarte!) figuur geplakt, maar de manier waarop men dit gegeven uitvergroot alsof dit algemeen doorgevoerd is, voert echt veel te ver. Voor de meeste mensen was dit niets dan een uiterlijke niet al te grote verandering. Geen verandering van de figuur zelf. Van dit gegeven moet je je bewust zijn wanneer je een gesprek aangaat over Zwarte Piet. Daar komt nog bij dat hij nooit als racistisch symbool of verheerlijking van de slavernij is gebruikt door de mensen die Sinterklaas vieren in tegenstelling tot het 1/8e gedraaide swastikasymbool. Het is erg belangrijk dit mee te nemen wanneer een oordeel gegeven wordt over Zwarte Piet!

Er zijn geen Sinterklaasverhalen of -gebruiken die direct naar de slavernij verwijzen en het interpreteren van de verhalen waarbij wel uit wordt gegaan van dat blackface uiterlijk leidt, wanneer je weet hebt van de rest van Piets historie tot veel te vergaande conclusies omtrent de racistische inhoud van deze verhalen. Er is voor zover bekend geen reden om aan te nemen dat de betekenissen die aan blackface worden toegekend op dezelfde manier op Zwarte Piet van toepassing zijn. Er zijn echter wel liedjes, waarvan de meeste niet meer gekend en gezongen worden, waartegen door mensen bezwaar wordt gemaakt. Het feit dat ze niet meer gezongen worden, geeft aan dat het niet iets specifieks is dat gelinkt moet worden aan Zwarte Piet, maar ook onwetendheid van de schrijver kan zijn. Er is echter een lied dat vandaag de dag nog gezongen wordt waartegen ernstig bezwaar wordt gemaakt. Dat is het lied met de zin: Want al ben ik zwart als roet, ik meen het wel goed. Vanuit de historie van de figuur kun je je afvragen of dit per se verwijst naar mensen van Afrikaanse (of anderszins donkere) afkomst (vergelijk wit als sneeuw) en niet gewoon verwijst naar het roet uit de traditie. Ook een bakker die een ongelukje met zijn oven heeft wordt aangeduid dat hij kleding heeft zo zwart als roet. Wanneer de tekst op deze wijze juist verstaan wordt, kan ook dat achter ons worden gelaten.

Op dit moment is duidelijk dat actiegroepen Zwarte Piet het liefst zodanig willen aanpassen dat hij feitelijk uit het feest verdwijnt of zelfs dat het hele feest verdwijnt. Eerder voorgestelde veranderingen zoals Pieten met roetvegen worden nu als onbespreekbaar van tafel geveegd. Wanneer vertolkers zich voldoende bewust zijn van gevoeligheden en tegenstanders hun interpretatie van de figuur aanpassen aan werkelijk historische gegevens dan is een evolutie naar een geaccepteerde figuur in de loop van jaren heel goed mogelijk zonder dat men nu geforceerd, niet werkelijk zinnige veranderingen doorvoert. Het is logischer zich eerst veel meer bewust te worden van waar we in Zwarte Piet mee te maken hebben en waar het in bepaalde gevallen niet op correcte wijze is weergegeven en te gaan naar meer historische kennis zodat bij een evolutie met behoud van historische kenmerken zoals het zwart tot een goede figuur kan worden gekomen. Zeker ook omdat de zwarte begeleiders in andere delen van Europa niet met deze weerstand te maken hebben en daarom kunnen dienen als voorbeelden voor een nieuwe Zwarte Piet. Met de aloude kenmerken samen moet daar toch iets goeds van te maken zijn. Een dergelijke figuur zal niet bij iedereen in de smaak vallen, maar waarschijnlijk zal een heel grote groep dit uiteindelijk wel een aanvaardbaar compromis vinden. Mensen die er anders over denken, zullen er altijd blijven.

Het lijkt erop dat vanaf 22 februari 2014 het doel niet alleen meer is om Zwarte Piet te veranderen maar hem helemaal uit het feest te weren. Nog een link waar het actieplan genoemd wordt om Piet te verwijderen uit het feest. Waarom mensen wel Sinterklaas zouden willen behouden die voor sommigen de verpersoonlijking is van een slavenhouder is onbegrijpelijk. Inmiddels lezen we ook voorbeelden waarbij ook hij er inderdaad aan moet geloven. Maar aangezien de interpretatie van Sint en Piet als meester en slaaf in het licht van de informatie op deze website ter discussie gesteld kan worden, kan het ook betekenen dat de meeste mensen het positieve in het Sinterklaasfeest wel zien ondanks het feit dat sommigen van hen blackface zien als ze naar Zwarte Piet kijken. Dat zegt veel over wat werkelijk uitgebeeld wordt dat deze positieve kant dwars door alle kritiek heen schijnt.

In dit plaatje zien we de ketting terugkeren. Hier is het niet de ketting die er niet in thuishoort, het is de op blackface lijkende Piet. Het zou een goed idee zijn om de grote rode lippen, de oorringen en het haar aan te passen en Zwarte Piet meer te laten lijken op andere begeleiders van de Sint. Dicht bij zijn geschiedenis, maar zeker niet lijkend op blackface. Phiny Dick Versjes uit de oude doos, Sinterklaas, Kerstmis en Nieuwjaar. Deel 6, 1941

1924 in de provincie Zeeland. Let op de ketting die de Piet links draagt. Een voortzetting van een veel ouder gebruik. De Sint en de Pieten worden hier door vrouwen gespeeld.