Zak - Mand - Korf
De Zwarte Klazen en later de Zwarte Pieten kwamen bij jonge gezinnen in huis en riepen dan met holle stem: Zijn hier nog stoute kinderen. Verstandige ouders hadden hun kinderen hierop voorbereid zodat die wisten dat ze zeker niet meegenomen zouden worden in de zak naar Spanje. Zo was dit onderdeel van het feest een potje lekker griezelen waarna de cadeaus en het snoep konden worden uitgedeeld. Omdat sommigen veel te ver gingen in het bang maken van de kinderen is hiertegen altijd wel verzet geweest. Naast minder belangrijk worden van de roe heeft ook de zak een andere functie gekregen als plek voor cadeautjes en strooigoed. Dit laatste is op grond van hygiëne soms ook al niet meer het geval. Er werd al genoemd dat de kinderen in de zak naar Spanje zouden worden vervoerd. In andere landen wordt in plaats van Spanje ook wel de Hel als bestemming genoemd. In andere Europese landen en vroeger ook wel in Nederland werd in plaats van een zak ook wel een mand of korf gebruik voor dit doel. De zak is, naast roe, ketting en het zwarte gezicht een belangrijk kenmerk van de begeleiders van Sint Nicolaas.
Voor oude bronnen omtrent de zak / korf / mand met de betrekking hebbend in Nederland, klik hier
Centsprenten - Volksprenten - Prenten
Bron afb. 4: www.collectiegelderland.nl
Afb. 1 en 2: Ca. 1738 / 1767, Jongens wilt u weer vermaken, hier zoo zijn veel rare snaken, sesendartig in 't getal, leestse vry, beziede al, Gijsbert de Groot Keur / Afb. 3 en 4: Ca. 1797 - voor 1826, Titel - Geeft verscheidenheid genoegen, / Dan wordt hier uw smaak gestreeld. / In een dertigtal van prentjes, / Ziet ge U steeds wat nieuws verbeeld. / Afb. 5 en 6: 1828, Hoe kinderen hun tijd verdrijven... - Bron collectie.atlasvanstolk.nl / Afb. 7 Ca. 1866 / 1902, Sint-Nikolaas / Afb. 8: Ca. 1828 - 1853, Titel - Wanneer gij iedere prent oplettent gaat beschouwen, / Zal 't streelend voor uw zijn, dit durf ik vast vertrouwen./ Vooral St.Nicolaas uwe achting overwaard, / Wie is zoo goed als hij? wie schenkt u meer op aard?
Centsprenten - Volksprenten - Prenten
Bron: www.rijksmuseum.nl
Afb. 1: Ca. 1800 - 1833, Leven van St. Nicolaas / Vie de Saint Nicolas / Afb. 2: Ca. 1832 - 1850, St. Nicolaas - Edelmanklaas / Afb. 3: Ca. 1833 - 1911, Sint Niklaas - Sint Nicolas / Afb. 4: Ca. 1840, De intocht van Sint Nicolaas / Afb. 5: Ca. 1850 / 1870 - Titel: Verheugt u vrij, gij, lieve kleinen, / Op 't feest, dat gij zoo goed toch kent. / Sint Nicolaas komt u verschijnen, / Maar neen, de vreugd in deze prent. / Afb. 6: Ca. 1833 / 1856, Sint Nicolaas te paard gezeten, Laet alle goede kinderen weten
1560 - Pieter Bruegel de Oude, Kinderspelen
Bron afb. 1 en 2: Kunst Historisches Museum Wien www.khm.at / Afb. 3 en 4: 1952, Panorama
De broodmand uithangen. In Sint Nicolaastijd; Brave kinderen krijgen er lekkers in, stoute de roe.
Ca. 1770 / 1825 - Sinterklaasavond, Simon Andreas Krausz
Bron: www.rijksmuseum.nl
1850 - Boekje 'St. Nicolaas en zijn knecht' / Herdrukken
'St. Nikolaas bij Stoute Kinderen'
Bron Afb. 1: (Eerste druk - 1850) www.hetoudekinderboek.nl / Afb. 2 t/m 6: Herdrukken, klik hier
Illustraties - Zak / Geschenken
Afb. 1: 1873, Boek 'Sint Nicolaas ABC', Bron: www.collectie.atlasvanstolk.nl / Afb. 2: 1878, Boekje 'Kinderdeuntjes en wiegeliedjes' / Afb. 3: 1879 - Boek 'St. Nicolaas op reis door Nederland' (Grote Markt - Haarlem) / Afb. 4: Ca. 1960/65 'Boekje 'st. Nicolaasversjes' / Afb. 5: Jr. 70-80, Boek 'Sint Nicolaas is jarig' (Hema)
Illustraties / Voorwerp - Zak / Stout kind
Afb. 1: Ca. 1900/1920, Boek 'St. Nicolaas' - Verzamelaar B / Foto 2: Ca. 1920/30, Boek 'Sint Nicolaas' / Bron foto 3: Jr. 60, Etalageplaat - www.marktplaats.nl / Afb. 4: Jr. 50, Boek 'Rondom december' - Verzamelaar B / Foto 5: Speculaas - Verzamelaar C / Foto 6: Suikergoed plank - Verzamelaar C / Afb. 7: Jr. 60, Illustratie / Afb. 8: Jr. 40/50, Postkaart / Afb. 9: Jr. 60, Boekje 'Versjes' / Afb 10: Boekje, 'Sinterklaas komt! (1985 - V&D)
Afb. 1: 1873, Boek 'Sint Nicolaas ABC', Bron: www.collectie.atlasvanstolk.nl / Afb. 2: Ca. 1900/1910 Boek 'St. Nicolaas' Bron: www.zwiggelaarauctions.nl / Afb. 3: Ca. 1925 - Boek 'sinterklaas & Pieterbaas' / Afb. 4: 193? - Ca. 193? – Boek ‘St. Nicolaas komt’ / Afb. 5: 1934 - De Gruyters 'Reclame - Brochure' / Afb. 6: 1945 - Boek 'Frysk Sinte Klazeboek' /Afb. 7: Jr. 50 bladmuziekboekje / Afb. 8: 1966 - Margriet / Afb. 9: Detail - De Gruyters liedjes Jr. 70 / Afb. 10 en 11: Ca. ? - Boek 'St. Nicolaasboek' / Afb. 12: Ca. ? - Boek 'Mijn Sinterklaasboek'
Illustraties / Tekst - Zak / Roe (Bang maken)
Afb. 1: Ca. 1920, Postkaart / Afb. 2: 1948, Fragment boekje: De Gruyter's zangboekje 'Wie zoet is...' / Afb. 3: Jr. 50/60, Boek "Hoor! Wie klopt daar? Verzamelaar B / Afb. 4: Jr. 60, Po-pup boekje
Sinterklaaspapier - Zak / Stout kind
Sinterklaaspapier - Zak / Roe / Zwarte Piet (Bang maken)
Sinterklaaspapier - Zak / Geschenken / Sint / Piet
Foto's - Mand
Bron foto 1: Groot-Rotterdam; geïllustreerd weekblad voor Zuid-Holland en Zeeland (1924) / Bron foto 2 en 3: www.indebuurt.nl (Eindhoven) / Foto 4: 1976, Met dank aan Richard
Mand - Postkaarten
Mand - Illustraties / Schilderij
Afb. 1: Ca. 1810-1861 - Schilderij 'Het Sint-Nicolaasfeest' - Jacobus Josephus Eeckhout (Bron: www.commonswikimedia.org) / Afb. 2: 1870 Boek 'St. Nikolaas en zijn knecht' - Gespot: Tentoonstelling 'Wie zoet is krijgt lekkers' (2016) / Afb 3: Ca. 1890-1900, Boek 'St. Nicolaas'- Verzamelaar B / Afb. 4: Ca. ? - Boek 'St Nicolaas' / Afb. 5: Bolletje verpakking Jr. 90 / Afb. 6 en 7: Boekje 'Sinterklaas kapoentje' (Hema, Jr. 70 - 80) / Afb. 8: Ca. ? - Boek 'Sinterklaasboek' / Afb. 9: Ca. ? - Boek 'Sint Nicolaas' / Afb. 10: Ca. ? - Boek 'sint Nicolaas' / Afb. 11: Ca. ? - Boek 'Sint Nikolaas' / Afb. 12: 1939, De Gruyter 'Verpakking', Verzamelaar N
Afb. 1: Ca. 1900/1920, Boek 'St. Nicolaas' - Verzamelaar B / Afb. 2: Ca. ? 'Koekblik' / Foto 3: Ca. 1930, Filmstrook - Met dank aan steven / Afb. 4: Jr. 50/60, Bladmuziek / Afb. 6: Jr. 50, Illustratie / Afb. 7: Jr. 50, Boekje 'Sinterklaas Versjes'
Sinterklaaspapier - Mand
