Vanwege de rol die Nederland heeft gespeeld in de Trans Atlantische Slavenhandel (TAS) zijn er mensen die Zwarte Piet daarmee in verband brengen. De website Zwarte Piet is Racisme zegt het volgende: “Zwarte Piet is een figuur gebaseerd op de stereotyperende weergave van zwarte mensen in de 19de eeuw. Zijn verschijning refereert direct aan de Nederlandse geschiedenis van kolonialisme en slavernij. Ondanks de vele verhalen die er bestaan over de oorsprong van Zwarte Piet is dit de enige plausibele verklaring voor zijn tegenwoordige uiterlijk.”

In de volgende link over blackface staat meer over wat de oudere verklaringen zijn voor zaken die men in Zwarte Piet meent te herkennen.

Het Meertensinstituut heeft hier onderzoek naar gedaan. Hieruit kan echter niet geconcludeerd worden dat er een zeker verband bestaat. Er wordt gesproken over veronderstellingen, vermoedens en circumstantial evidence. Belangrijk is ook hier op te merken dat op deze website het bestaan van voorgangers aangetoond is, waarbij de zwarte kleur al aanwezig was en waar ook voor wat betreft kleding en gedrag andere wortels liggen dan die in Blackface. In het onderzoek van Meertens wordt er nog van uit gegaan dat Sint voor 1850 altijd alleen optrad terwijl het inmiddels wel duidelijk is dat Zwarte Piet gebaseerd is op de dubbelrol van de Zwarte Klazen en andere zwarte figuren die kenmerken dragen van de begeleiders van Sint Nicolaas zoals die in Europa gewoon voorkomen..

Nu kun je er bezwaar tegen maken dat Schenkman heeft gekozen voor zwarte man, zonder specifiek etnische beschrijving. De vraag is echter of de wijze waarop Schenkmans knecht als het begin van Zwarte Piet wordt neergezet terecht is. Nadere bestudering van de figuur van Zwarte Piet toont dat hij zich eigenlijk helemaal niet verdraagt met die verheven figuur en gewoon blijft wat hij altijd al was. Het is die toewijzing van het ontstaan van de figuur bij Schenkman die voor grote problemen zorgt. Want, zo zagen we al, veel van wat we weten over Zwarte Piet strookt daar absoluut niet mee. Ook is het de vraag of het werkelijk mogelijk is te bepalen dat Schenkman een etniciteit heeft neergezet en daarnaast dus nog of dat in wel zo algemeen is overgenomen in de maskerade als men wil doen geloven. Het feit dat er vaak meerdere Zwarte Pieten zijn, zijn rol om stoute kinderen te zoeken en boeman te zijn, zijn ketting, het vaak witte gewaad van Sint Nicolaas. Dit wijkt toch sterk af van dat ene boekje. En verder is het nogal wat om een link tussen verder niet naar plaats, tijd, betekenis en context gelinkte schilderijen van zwarte pages te trekken op basis van een wandversiering terwijl kleding maar ook positionering van verdere figuren totaal anders is en zich daarbij op slechts een afbeelding te beperken. Ook de manier waarop andere verhalen met betrekking tot slavernij hap snap erbij worden gehaald om de link te ondersteunen zonder de al in de traditie aanwezige kenmerken mee te wegen, doet gekunsteld aan. Benadering van de figuur van Zwarte Piet vanuit het stramien van blackface levert overdreven en foute toeschrijving van zaken aan in de figuur en zijn interpretatie. De stand van zaken in het onderzoek nu brengt ons ertoe deze benadering geheel los te laten van een start bij Schenkman en een benadering vanuit pages of blackface. Afgezien daarvan is over Schenkman nu wel zoveel bekend dat het niet waarschijnlijk is dat hij in zijn figuur wel iets racistisch zou hebben gelegd. Veeleer liggen het voorbeeld van mensachtige figuren zoals Knecht Ruprecht en meer pedagogische motieven aan zijn figuur ten grondslag. Verder is het opvallend dat de ketting (een van de vier kenmerken van de begeleider van Sint) in het boekje Sint Nicolaas en zijn knecht niet voorkomt, maar dat deze nog lange tijd gewoon deel uit heeft gemaakt van de maskerade. Een voortzetting van de bestaande traditie van het donkere uiterlijk, de zak en de roe vinden we wel terug in zijn boekje.

De meeste mensen die bezwaar maken tegen Zwarte Piet willen dat het zwarte gezicht verdwijnt. Dit terwijl het zwarte gezicht in eenvoudige opmaak dus niet met superdikke lippen een acceptabele wijze is van het spelen van Zwarte Piet. Ook kleding en haar zijn terug te brengen op oudere vormen van het feest. De meeste Zwarte Pieten hebben nooit overdreven kenmerken die kunnen wijzen op blackface of pages gehad. Professionele vertolkers houden zich verre van het schminken van lippen buiten de lipgrens of een aan donkere mensen te linken accent. Het zou goed zijn als tegenstanders van de figuur zich hiervan bewust zijn en niet alle uitingen van Zwarte Piet over een kam zouden scheren en zonder onderscheid zouden terug linken naar blackface of pages. Dat vergt enige afstand, maar die mag wel gevraagd worden. Het kan niet zo zijn dat men de oorspronkelijke traditie blijft negeren omdat men een punt wil maken of op deze wijze via de rechter zaken wil laten verbieden die helemaal niet aan de orde zijn. Iedereen moet over eventuele verandering zijn mening kunnen geven. Iets dat in het huidige debat rond Zwarte Piet niet gebeurt. Via media krijgt het volk allerlei veranderingen opgedrongen die ze, en zoals op deze website blijkt, terecht, niet willen. Op deze website wordt bij het beschouwen van Zwarte Piet maar ook voor wat betreft zijn evolutie grote aandacht gevraagd voor de Nederlandse en Europese geschiedenis van Zwarte Piet en de symboliek van het feest. Het is goed wanneer ieders geschiedenis gekend en gewaardeerd wordt zeker ook wanneer naar een nieuwe wijze wordt gezocht bij het uitbeelden van Zwarte Piet als dat toch aan de orde is.. .

Een professor van het Meertens instituut ondersteunt het antipietprotest op persoonlijke titel omdat zelfs het aan de orde stellen van zaken in Zwarte Piet waarover bedenkingen zijn een zodanige reactie oproept bij mensen die zeker als racisme te duiden zijn. Een tweede reden is het feit dat Nederland nu eenmaal deze zwarte bladzijden in zijn geschiedenis heeft en dat mensen er nog steeds op wachten dat dit door de staat erkend zal worden.

De website ‘Swart’ in Nederland – Afrikanen en Creolen in de Noordelijke Nederlanden vanaf de middeleeuwen tot de twintigste eeuw verhaalt over zwarte mensen in Nederland, soms slaven, maar ook vrije mannen en vrouwen. Beweren dat Piet een slaaf is en elke andere verklaring voor zijn verschijning in het Sinterklaasfeest van de hand wijzen kan geen standhouden gegeven de informatie die er over hem beschikbaar is. In een onderzoek dat Zwarte Piet linkt aan de slavernij staat uitdrukkelijk het volgende:

This vision of the origin of the character of Zwarte Piet was reached on the basis of a study of iconography and is not based on mythology or Christian tradition. (Deze visie op het ontstaan van Zwarte Piet is getrokken op basis van iconografisch onderzoek (het vergelijken van afbeeldingen) en is niet gebaseerd op (Germaanse) mythologie of christelijke traditie.) Ook in dit stuk wordt er nog van uitgegaan dat er geen bewijzen zijn voor een begeleider voor 1800. Inmiddels zijn die bewijzen er echter wel. Op deze website wordt Zwarte Piet beschouwd vanuit de hele historie en wordt niet een deel genomen en dan gedaan alsof dit de enige verklaring kan zijn voor de Zwarte Piet zoals we die nu kennen.

Achteraf toekennen van betekenissen en beeldvorming

Hier is het volgende nog aan toe te voegen: In de studies worden vaak voorbeelden genomen van schilderijen van vorstelijke personen of edelen met een slavenpage aan hun zijde. Ook kunnen rijke kooplieden zo worden afgebeeld. Sinterklaas behoort echter noch tot de adel (edelen) noch tot de bourgoisie. Hij behoort tot de geestelijkheid. Geestelijken hebben geen slavenpages en op afbeeldingen worden deze ook niet aan de geestelijkheid toegevoegd ter verhoging van hun status. De parallellen die getrokken worden, gaan op dit punt dan ook mank. Daar komt nog bij dat de antwoorden er al in de traditie zelf liggen en er dus niet bijgesleept hoeven te worden uit andere bronnen.

De rol van de kerk in de slavernij is niet altijd een juiste geweest. Toch zou het ook hier niet juist zijn dan toch parallellen te gaan trekken. De rol van de geestelijkheid in het kindermisbruik van de kerk is ook niet te linken aan Sinterklaas omdat hij een bisschop is, kindervriend is en er vaak kinderen op zijn schoot zitten.. Misbruik van kinderen zal ook tijdens de ontwikkeling van het Sinterklaasfeest al een rol hebben gespeeld. Met een bepaalde achtergrond zou je dit misschien in het Sinterklaasfeest weerspiegeld kunnen zien. Het is goed zich ervan bewust te zijn dat het gaat om het achteraf invullen van beelden die uit het Sinterklaasfeest naar voren komen – en niet van zaken die in het Sinterklaasfeest zitten of in het Sinterklaasfeest gelegd zijn – op een manier die met het eigenlijke feest niets van doen heeft. Het kan dan zeker een onderwerp zijn voor een gesprek tussen voor- en tegenstanders, maar niet van eisen en dwingen welke veranderingen liefst NU moeten worden doorgevoerd, zoals de opstelling van sommigen nu is in deze kwestie.

Wanneer er in individuele gevallen en voor kleine groepen dan toch sprake is van een onverenigbaarheid zal geprobeerd moeten worden daar op dat niveau een oplossing voor te zoeken. Dat de reden waarom mensen een dergelijke associatie maken vreselijk is, zal door niemand tegengesproken worden. Van het verschil in beleving zul je je echter wel bewust moeten zijn en ook zul je moeten kijken of het gaat om het achteraf toekennen van een betekenis of dat het een onderdeel van het feest vormt. Ook voor wat betreft de slavernij is deze directe link niet te leggen. De Nederlandse en Europese historische ontwikkeling van het feest is hierbij erg belangrijk omdat een associatie, hoe logisch die ook lijkt, niet feitelijk is, gekeken naar die ontwikkeling van het feest.

Ook hoor je regelmatig mensen vallen over het woord knecht. Dit zou een synoniem zijn voor een slaaf. Hier is geen sprake van. De huidige titel zou “werknemer” zijn, niet meer en niet minder. Veel mensen hebben voorouders die knecht werden genoemd in hun betrekking. In de figuur van Knecht Ruprecht ook al voorkomend in de traditie overigens.

Wanneer het gaat over beeldvorming dan wordt nog al te vaak uitgegaan van een tegenstelling tussen wit en zwart in het Sinterklaasfeest die op huidskleur gebaseerd is. Op deze website wordt aangegeven dat de huidskleur van degene die een rol op zich neemt geen rol speelt in het Sinterklaasfeest. Hier zou met nog meer aandacht gecast kunnen worden, zodat daar meer diversiteit ontstaat.

Bron afbeelding: www.hetoudekinderboek.nl

Dit plaatje uit het boek Sint Nicolaas en zijn knecht, toegeschreven aan Schenkman (1850) is niet meegenomen in het onderzoek dat het Sinterklaasfeest aan de slavernij verbindt. Het toont Zwarte Piet op een paard gepositioneerd boven Sinterklaas. Dit is in tegenspraak met een verband met slavernij en onderdanigheid. Pas na 1907 zien we Piet niet meer op een paard in het boekje. Er zijn echter genoeg bewijzen dat hij in de maskerade door de jaren heen zijn paard is blijven gebruiken.

Het zou goed zijn om de geschiedenis van de slavernij vanuit diverse bronnen, ook van afstammelingen van slaven, in het onderwijs een goede plaats te geven. Op deze website wordt deze wens zeker ondersteund. Deze site ondersteunt echter niet het uitgangspunt dat het bestaan van Zwarte Piet te verklaren is vanuit het slavernijverleden en daarom als het symbool moet worden gezien van racisme en alles wat daar mee te maken heeft in Nederland.