Schoen / Klomp / Laars zetten - Sok ophangen
Het zetten van schoenen en klompen of het ophangen van kousen bij de schoorsteen / 'haard' is een belangrijk onderdeel van het Sinterklaasfeest.
In Nederland en België kennen we het gebruik om de schoen te zetten op Sint Nicolaasavond of in de weken ervoor. Alhoewel velen dit gebruik herleiden tot de legende van Sint Nicolaas waar hij drie zusjes een bruidsschat geeft, wordt ook nog een andere, veel oudere link gezien. Omdat in de schoen vaak hooi en een wortel voor het paard worden gestopt als gaven voor Sint Nicolaas wordt deze praktijk ook in verband gebracht met het hooioffer zoals de Germanen dit voor Wodan met zijn paard Sleipnir brachten. Het schoen zetten komt ook terug tijdens Sint Nicolaas in andere landen zoals Tsjechië, Zwitserland en Slowakije.
In Nederland zet men vanaf de 15e eeuw de schoen of klomp. In eerste instantie gebeurde dat in de kerk en was de opbrengst voor de armen. Uit archiefstukken blijkt dat vanaf 1427 in de Sint Nicolaaskerk in Utrecht schoenen werden gezet op 5 december, pakjesavond. Rijke Utrechters legden wat in de schoenen en de opbrengst werd verdeeld onder de armen op 6 december, de officiële sterfdag van de Heilige Nicolaas.
Alternatieven zijn het mandje/korfje opzetten of het stoeltje zetten.
Verder komt het ook voor dat de schoen of een variatie daarop onder tafel of bed wordt geplaatst.
Voor meer oude bronnen omtrent het schoen / klomp zetten, betrekking hebbend op Nederland klik hier
1618 - Zetten van schoen strafbaar in Tiel
Tiel - Kinderen in Tiel mogen tijdens sinterklaas hun schoen niet zetten vanwege een vierhonderd jaar oude verordening. Doen zij dit toch dan riskeren zij een boete van twee goudguldens. De verordening is nooit aangepast. Volgens burgemeester Steven Vreeze is de oude verordening een serieuze zaak in een tijd dat het schenden van regels niet meer gedoogd wordt. Streekarchivaris Wim Veerman heeft de Tielse kinderen aan het schrikken gebracht door de burgemeester van de eeuwenoude verordening op de hoogte te stellen. ,,Het schoenzetten is in 1618 verboden door de calvinistische bestuurders om excessen tegen te gaan'', zegt Veerman. ,,Er werden steeds grotere cadeaus gegeven. Opa's en oma's wilden steeds meer dan de ander geven en dreven zichzelf tot armoede. De protestantse bestuurders gebruikten dit als een excuus om het schoenzetten tijdens het katholieke Sint-Nicolaas te verbieden.'' Volgens Veerman is het bekendmaken van de verordening een ludieke actie van hem geweest om Sinterklaas een beetje te plagen. ,,De actie is pas echt geslaagd als de gemeenteraad de verordening intrekt.'' Burgemeester Vreeze gaat de gemeenteraad na 5 december vragen dit te doen. ,,De gemeente zal nog een keer met de hand over haar brede hart strijken.'' Tot 5 december mogen de kinderen gewoon hun schoen bij het raam zetten zonder het risico te lopen twee goudguldens te moeten betalen.
Centsprenten - Volksprenten - Prenten
Bron: www.rijksmuseum.nl / Bron afb. 5: www.geheugen.delhelper.nl
Afb. 1 en 2: Ca. 1800 - 1833, Leven van St. Nicolaas / Vie de Saint Nicolas / Afb. 3: Ca. 1840, De intocht van Sint Nicolaas / Afb. 4: Ca. 1850 / 1870 - Titel: Verheugt u vrij, gij, lieve kleinen, / Op 't feest, dat gij zoo goed toch kent. / Sint Nicolaas komt u verschijnen, / Maar neen, de vreugd in deze prent / Afb. 5: Ca. 1911 -1935, Grootvaders geschenk
Ca. 1665 / 1668 - Het Sint Nicolaasfeest, Jan Steen
Bron: www.rijksmuseum.nl
Ca. 1668 - Het Sint Nicolaasfeest, Jan Steen
Bron: Museum Catharijneconvent, Utrecht (bruikleen Museum Boijmans Van Beuningen, Rotterdam), foto Ruben de Heer
1685 - Het Sint Nicolaasfeest, Richard Brakenburgh
Bron: www.rijksmuseum.nl
Ca. 1690 - Het Sint Nicolaasfeest, Richard Brakenburgh
Bron: www.franshalsmuseum.nl
1687 – Een vrolijke ‘morgen’ , Cornelis Dusart
'Sok ophangen'
Bron: www.christies.com
Sint Nicolaas ochtend in een eenvoudig gezin.
1761 - Sint Nicolaasfeest, Jacob Houbraken, naar Cornelis Troost
Bron: www.rijksmuseum.nl
17de Eeuw - 'Aquarel' van Cornelis Dusart
'Sok ophangen'
Bron: www.sintenpietengilde.nl
Postkaarten
Kaart 1: Jr. 20 / Kaart 2: 1922 / Kaart 3: 1926
Illustraties
Afb. 1: 1905 - Katholieke Illustratie / Afb. 2 en 3: Ca. 1925 - Boek 'sinterklaas & Pieterbaas / Afb. 4: 1926 - Boek 'Van Sinterklaas en Pieterbaas' / Afb. 4: De Gruyter's 'Reclame - Brochure' (1934) / Afb. 5: De Gruyter's 'Reclame - Brochure' (1935) / Afb. 6: De Gruyter's Zangboekje 'Wie zoet is...' (1948) / Afb. 7 t/m 12: Jaren 50 / 60
Afb. 1: Ca. 1950, Boek 'Sint Nicolaas' / Afb. 2: Ca. 1950, Boek 'De Sint komt'
1949 - Kapoentje in de film 'Miracle On 34th Street'
Sinterklaaspapier - Schoen / Klomp zetten / Hooioffer / Zingen / Geschenken / Schoorsteen / Schoen vullen
Sok ophangen
Bron foto: Krant - Haarlem's Dagblad, 3 dec. (1930) / Afb. 2: Ca. 195? - Boekje 'Alle kinderhartjes kloppen' / Afb. 3: Boekje 'Sinterklaas versjes' Jr. 70