De roe of gard is een vast onderdeel van het Sint nicolaas feest (naast zwart gezicht, zak en ketting) en alhoewel door pedagogen in de ban gedaan als attribuut nog steeds goed bekend. De roe wordt vaak als strafwerktuig gezien, waarbij er soms mee achterna gezeten of geslagen werd, maar vaker nog werd een roe in een schoen gestoken ten teken van straf of als teken dat men te oud was om cadeautjes te krijgen. In dit laatste geval werd iemand soms ook afgezouten waarbij een zakje zou in de schoen werd achter gelaten. De roe staat ook voor vruchtbaarheid, iets dat zeer zeker een rol speelt in het Nederlandse Sint Nicolaasfeest waarbij deze als goedhuwelijksman (goedheiligman) bekend stond. In de samenvloeiing van de begeleider van Sint Nicolaas en Sint Nicolaas zelf is deze andere betekenis ook belangrijk. In andere Europese landen zien we het gebruik van de roe als vruchtbaarheidssymbool nog sterker terug.

Een symbool van vruchtbaarheid uit heidense tijden ook. Dit is nog steeds zichtbaar als vruchtbare jonge vrouwen met de roe worden geslagen zoals dat in andere regio’s gebeurt en ook op de wadden eilanden nog een rol speelt. In Nederland wordt de roe officieel niet meer gebruikt, maar in traditionele Sinterklaasliedjes wordt hij nog steeds genoemd. Ook inpakpapier is er vaak mee versierd net als met andere symbolen uit de Sinterklaastraditie. En ook nu de roe geen grote rol meer speelt, worden kinderen in de aanloop naar het feest vaak gewaarschuwd lief te zijn omdat ze anders geen cadeautjes krijgen. Op die manier is de roe er eigenlijk nog steeds. Sint en Piet zelf kan het niet meer schelen of de kinderen stout zijn of lief! Dat zeggen ze ook tegen de volwassenen als ze het horen! Hoewel de roe niet meer als bangmaker wordt ingezet, kan hij wel als accessoire meegedragen worden. Een teken ook van waar de figuur van Zwarte Piet vandaan komt.

Voor nog meer oude bronnen omtrent de roe / gard, betrekking hebbend in Nederland klik hier

Centsprenten - Volksprenten - Prenten

Bron afb. 1 t/m 3: www.collectiegelderland.nl / Bron 4 t/m 6: www.rijksmuseum.nl 

Afb. 1 en 2: Ca. 1797 - voor 1826, Titel - Geeft verscheidenheid genoegen, / Dan wordt hier uw smaak gestreeld. / In een dertigtal van prentjes, / Ziet ge U steeds wat nieuws verbeeld. / Afb. 3: Ca. 1828 - 1853, Titel - Wanneer gij iedere prent oplettent gaat beschouwen, / Zal 't streelend voor uw zijn, dit durf ik vast vertrouwen./ Vooral St.Nicolaas uwe achting overwaard, / Wie is zoo goed als hij? wie schenkt u meer op aard? / Afb. 4: Ca. 1833 / 1856, Sint Nicolaas te paard gezeten, Laet alle goede kinderen weten / Afb. 5: Ca. 1856 / 1900, Sint Nicolaas te paard gezeten, Laet alle goede kinderen weten / Afb. 6: Afb. 4: Ca. 1866, Aankomst St. Nicolaas  

Centsprenten - Volksprenten - Prenten

Bron: www.rijksmuseum.nl

Afb. 1: Ca. 1761 - 1804, De nieuwe Sint Nicolaas prent / Afb. 2:  Ca. 1800 - 1833, Leven van St. Nicolaas / Vie de Saint Nicolas / Afb. 3: Ca. 1832 - 1850, St. Nicolaas - Edelmanklaas / Afb. 4: Ca. 1833 - 1911, Sint Niklaas - Sint Nicolas / Afb. 5: Ca. 1840, De intocht van Sint Nicolaas / Afb. 6: Ca. 1850 / 1870 - Titel: Verheugt u vrij, gij, lieve kleinen, / Op 't feest, dat gij zoo goed toch kent. / Sint Nicolaas komt u verschijnen, / Maar neen, de vreugd in deze prent 

1560 - Pieter Bruegel de Oude, Kinderspelen

Bron afb. 1 en 2: Kunst Historisches Museum Wien www.khm.at / Afb. 3 en 4: 1952, Panorama 

De broodmand uithangen. In Sint Nicolaastijd; Brave kinderen krijgen er lekkers in, stoute de roe.

Ca. 1665 / 1668 - Het Sint Nicolaasfeest', Jan Steen

Bron: www.rijksmuseum.nl 

Omschrijving: De huilende jongen links kreeg de roe in zijn schoen. Het oudere meisje houdt die schoen triomfantelijk omhoog en een kleiner jongetje wijst ernaar en lacht hem uit. Maar de oude vrouw op de achtergrond wenkt de huilende jongen vriendelijk. Misschien heeft zij toch nog een geschenk voor hem, verstopt achter het gordijn.

Ca. 1668 - Het Sint Nicolaasfeest, Jan Steen

Bron: Museum Catharijneconvent, Utrecht (bruikleen Museum Boijmans Van Beuningen, Rotterdam), foto Ruben de Heer

1685 - Het Sint Nicolaasfeest, Richard Brakenburgh

Bron: www.rijksmuseum.nl

1687 – Een vrolijke ‘morgen’, Cornelis Dusart

Bron: www.christies.com

Sint Nicolaas ochtend in een eenvoudig gezin.

Ca. 1690 - Het Sint Nicolaasfeest, Richard Brakenburgh

Bron foto 1 en 3: www.franshalsmuseum.nl

17de Eeuw - 'Aquarel' van Cornelis Dusart

Bron: www.sintenpietengilde.nl

1761 - Sint Nicolaasfeest, Jacob Houbraken, naar Cornelis Troost

Bron: www.rijksmuseum.nl 

Ca. 1700 / 1899 - Sint Nicolaasfeest, Anoniem

Bron: www.rijksmuseum.nl

1810

Bron afbeelding: www.geheugenvannederland.nl 

Zie eens mietje! wat al lekkers U, St.Nicolaas al bragt; Omdat ge' als gehoorzaam Meisje, Uw verpligting hebt volbragt. Maar uw Broeder, die nooit luistert Naar zijn Ouders goede raad! Die onwillig, ongehoorzaam, Hun geboden heeft versmaad. Zie hoe staat hij nu te schreijen, Nu ziet hij een gart ten loon. Zie nu 't naberouw hem treffen! Zijt voortaan gehoorzaam Zoon, Dan verkrijgt gij ook geschenken, Voor een gart om u te straffen, Dubble portjes lekker goed. Het prenteboekje ca.1810.  

Ca. 1810 / 1861 - Het Sint-Nicolaasfeest, Jacobus Josephus Eeckhout

Bron: www.commonswikimedia.org

1814

Bron afbeelding: www.kb.nl 

St. Nikolaas-geschenk aan de jeugd / E.J.B. Schonck. - Amsterdam : W. Brave, [1814]. - Met 6 pl., gegrav. tit. en vign.

1837

Bron afb.: www.veiling.catawiki.nl

In deze gravure zien we een man dreigend met de roe naar het huilende jongetje. Op de Sinterklaastafel zien we speelgoed en lekkernijen. Uit het boekje, Zestal gedichtjes voor de lieve kinderen tot een geschenk op het Sint-Nikolaasfeest - Amsterdam, Wed. C. Kok, 1837.

1895 - Gravure

Tekst / gravure: 1895, Katholieke Illustratie

Hier is het een fijn jongheertje, maar zijn lot is er niet minder droevig om; Hij vind een roe op de schouw. hij wist van geen kwaad bewust, het stukkende popje ligt op de grond

1887 - Tijdschrift 'Neerlands Jeugd

Bron afb.: www.marktplaats.nl

Sint Nicolaas met Roe / Knecht op paard

Illustraties - Roe / Bang maken

Afb. 1: 1873, Boek 'Sint Nicolaas ABC', Bron: www.collectie.atlasvanstolk.nl  / Afb. 2: Afb. 1: Ca. 1920, Boek 'Sint Nicolaas in Nederland' - Verzamelaar B / Afb. 3: 1929, Boek 'Van Sinterklaas en Pieterbaas' / Afb. 4: 1934, De Gruyters 'Reclame - Brochure' / Afb. 5: 1936, Boek 'St. Nicolaas' / Afb. 6: Jr. 50-60, Tafelkleed / Afb. 7: 1955, Blad 'kriskras' / Afb. 8 t/m 10: Jr. 60 / Afb. 11: Jr. 60, School vilt materiaal

Sinterklaaspapier - Roe / Zak 

Sinterklaaspapier - Roe / Sint / Piet (bang maken)

Chocoladefiguren - Wikkels / Zwarte Piet met roe