Sinterklaas verboden
In de zeventiende eeuw wilden een aantal Nederlandse protestanten het Sinterklaasfeest verbieden. Dit omdat protestanten alle heiligendagen verboden en daar viel Sint Nicolaas ook onder. Een ander argument voor het verbieden kwam van de predikanten. Zij noemden het gedrag van de bevolking tijdens de destijds zo populaire Sint-Nicolaas markten namelijk onzedelijk. Veel stadsbesturen haalden de argumenten van de predikanten ook aan bij het verbieden, vanwege de waarborg van de openbare orde.
Voorbeelden van de verboden zijn bijvoorbeeld die in 1600 in Delft, waar de avond voor Sinterklaas het verbod en werd om de marktkramen op te zetten. Een ander voorbeeld komt uit 1618 toen in Tiel de bakkers werden verboden om Sint-Nicolaaskoeken te verkopen en het kinderen werd verboden hun schoentje te zetten.
Deze verboden leverden echter veel weerstand op bij de bevolking. Dit was het ergst in Amsterdam. Hier leidde in 1663 een verbod voor de Sint-Nicolaasmarkt zelfs tot een oproer die beschreven werd als “een oproer van elfjarigen”. Dit zorgde ervoor dat de markt uiteindelijk mocht blijven staan. Ook in 1732 was het raak in Amsterdam. Er waren namelijk drie predikanten die zich duidelijk tegen het Sinterklaasfeest hadden uitgesproken. Bij hen werden in de nacht van 6 december de ruiten ingegooid.
Duidelijk is dus wel dat de Nederlandse bevolking waarde hechtte aan dit volksfeest. Toch bleven de verboden niet geheel zonder invloed. In de loop van de zeventiende eeuw werd het steeds meer heen feest wat in huiselijke kring gevierd werd en in veel plaatsen verdwenen de markten.
Hieronder volgt een gedeelte van de oorspronkelijke tekst uit 1607 (Delft)
SINT NICLAES AVONT VERBODEN OPTE MARCT MET WAREN VOOR TE STAEN
Alsoo mijn Heeren de Magistraten dezer Stadt Delft, bemercken datt opten vyftden Decemb, twelck genoempt wortdt Nicolaesavont, hett marctvelt mett veel craemen wordt besedt, in welcke craemen vercoft worden verschydqen goeden, die men den cleynen kinderne diets maeckt datt den selftden Nicolaes henluyden geeft, twelck een saecke is, nyet alleen strydende tegens alle goede ordre ende poliye, maer oock de luyden affleydende van de ware Godesdyenste ende steckende tot waengelooff ende affgoderye. Soo ist dat mijn Heeren Schodt ende Schepenen met advys van mijn Heeren de Burgemeesteren keuren datt voortaen myemant wije dye sij Inwoonder ofte wtheemstge sall vermoghen met eenighe craemen ende waeren opten selven Nicolaes avondt ofte voor ofte nae openlick opt marctvelt oft elders voor te staen.
Verbyeden ende interdicqeren voorts, van nu voortaen gheen broot, couck, suycker ofte andere eetwaeren te vercopen, ofte te coope te stellen, hebbende tfacoen van eenige beelden, ofte daer eenich beelt ofte beelden an ofte op gebacken ofte gestelt sijn op verbeurte van dijen. Aldus gepubliseert mette grote clocke vant stadt huijs opten 25e novemb. 1607.
Fragment keurboek van Delft
Vertaald in hedendaagse taal
De Autoriteiten van de Stad Delft hebben gemerkt dat op 5 december, de zogenaamde sinterklaasavond, de markt bezet is met veel kramen. Daar worden verschillende goederen verkocht waarvan men de kleine kinderen wijs maakt dat Nicolaas die aan hen geeft. dat is een zaak die niet alleen in strijd is met de goede orde en het gezag, maar het leidt de mensen ook af van de ware godsdienst. Zo krijgen we hier ongeloof en afgoderij. Daarom hebben Schout en Schepenen, samen met de Burgemeesters besloten dat voortaan niemand, inwoner van Delft of niet, op Nicolaas-avond met marktkramen, goederen of artikelen op de markt mag gaan staan of waar dan ook Bovendien wordt verboden om voortaan brood, koek, suiker of andere etenswaren te verkopen of uit te stallen, waarop iets staat afgebeeld. Koeken met afbeeldingen worden meteen in beslag genomen! Bekendgemaakt bij het luiden van de grote klok van het Stadhuis, 25 november 1607.
1618 - Zetten van schoen strafbaar in Tiel
Tiel - Kinderen in Tiel mogen tijdens sinterklaas hun schoen niet zetten vanwege een vierhonderd jaar oude verordening. Doen zij dit toch dan riskeren zij een boete van twee goudguldens.
De verordening is nooit aangepast. Volgens burgemeester Steven Vreeze is de oude verordening een serieuze zaak in een tijd dat het schenden van regels niet meer gedoogd wordt.
Streekarchivaris Wim Veerman heeft de Tielse kinderen aan het schrikken gebracht door de burgemeester van de eeuwenoude verordening op de hoogte te stellen. ,,Het schoenzetten is in 1618 verboden door de calvinistische bestuurders om excessen tegen te gaan'', zegt Veerman. ,,Er werden steeds grotere cadeaus gegeven. Opa's en oma's wilden steeds meer dan de ander geven en dreven zichzelf tot armoede. De protestantse bestuurders gebruikten dit als een excuus om het schoenzetten tijdens het katholieke Sint-Nicolaas te verbieden.''
Volgens Veerman is het bekendmaken van de verordening een ludieke actie van hem geweest om Sinterklaas een beetje te plagen. ,,De actie is pas echt geslaagd als de gemeenteraad de verordening intrekt.''
Burgemeester Vreeze gaat de gemeenteraad na 5 december vragen dit te doen. ,,De gemeente zal nog een keer met de hand over haar brede hart strijken.'' Tot 5 december mogen de kinderen gewoon hun schoen bij het raam zetten zonder het risico te lopen twee goudguldens te moeten betalen.