Boek: "Sint Nikolaas en zijn knecht" (Uitgifte: 1850 / Jan Schenkman)

“Zijn knecht staat te lagchen en wenkt ons reeds toe…”

De bekendste link tussen knecht en Sint Nicolaas is het boekje van Jan Schenkman waarin hij de knecht van Sint Nicolaas ‘introduceert’ (hetgeen niet klopt aangezien Sint Nicolaas al ver voor 1850 in gezelschap was van een begeleider).

De naam knecht zien we ook voor 1850 terug als begeleider van Sint Nicolaas. En dat in het jaar 17….. Opvallend hierbij is, als de persoon op de tekening de knecht van Sint Nicolaas moet voorstellen, de knecht wit van kleur is. Het is ook mogelijk dat de knecht voorzien is van een maskerade. Hetgeen niet ongebruikelijk is voor de begeleider van Sint Nicolaas.

De betekenis van het woord knecht is een jongen of man die een baas helpt bij het werk. Het woord knecht was vroeger een algemeen gebruikt woord. De meeste mensen waren in dienst van iemand als knecht of als meid.

De naam knecht als begeleider van Sint Nicolaas is waarschijnlijk afgeleid van ‘de oude knecht’ (tekst pagina 34).

De naam ‘oude knecht’ wordt toegeschreven aan huisgeesten.

De oude knecht als huisgeest hielp mee in de huishouding en waakte over het gezin. Het waren hulpvaardige en vriendschappelijke huisgeesten.

Opvallend is dat de namen van de begeleiders van Sint Nicolaas in Duitsland beginnen met het woord knecht. Hierbij wordt direct verwezen naar de huisgeesten.

Later werd de naam knecht gekoppeld aan de duivel. De naam knecht i.c.m. de duivel vinden we terug in oude spreekwoorden (bv. ‘Waar de Duivel zelf niet komt stuurt hij zijn knecht’). In geval van de duivel zijn de knecht en de duivel haast zeker één en dezelfde figuur.