De staf als geheel symboliseert de boom des levens, waarvan de kruin zich tot in de hemel verheft. Rondom de binnen- en buitenkant van de krul bevinden zich de tien vruchten van de koopmansstad Amsterdam: houthandel, cacao-, thee-, tabak-, vis-, graan-, diamant-, goud-, zilver-, en de geldhandel. Al deze handelswaren zijn verbonden via een keten van hoofd- en handwerkslieden.

In het hart van de onderste krul staat het wapen van Amsterdam: het schild met de drie Sint Andreaskruisen, rustend op een rivier van kwartsiet, de zwarte baan in het midden, die de zo belangrijke levensader van de stad voorstelt: de verbinding
van de stad Amsterdam met de Rijn, de aansluiting met de vier rijnlanden, het glinsterend hart van Europa.

Op de stam van de levensboom, centraal naast het stadswapen, zien we de figuur van Petrus, grondlegger van de Christelijke kerk volgens de woorden:
'Gij zijt Petrus, de rots waarop Ik mijn huis zal bouwen.
'Rondom Petrus staan de vier aardsengelen, Michaél,
Gabriél, Raphaél en Uriél, de steunpilaren van het geloof.

De drie eikels in de grote krul zijn vruchtbaarheidssymbolen, die men kan opvatten als de vruchten van een juiste levenshouding en omgang met anderen. De drie eikels ontspruiten aan een eikenblad, voorstellend het Initiatief Comité Amsterdam, dat de contacten met Sint Nicolaas onderhoudt. Rondom de eikentak met eikels, en verder verdeeld over de gehele staf, bevinden zich kleinere en grotere glinsterende sterren: zinnebeeld van al diegenen die telkens weer om
niet hun inzet ter beschikking stellen van de festiviteiten rond de komst en verjaardag van de Goedheiligman.

De zogenaamde grondslag van de Staf van Sint Nicolaas is bezet met beeltenissen van de fameuze bisschoppen-civiel die ooit en tot heden deze eerbiedwaardige functie mochten bekleden. Zij staan opgsteld in een rijk neo-gotische façade, ondersteund door hun wapenschilden met daarop de kenmerken van hun burgerlijke kwaliteiten.