Over Sint Nicolaas zijn veel legenden ontstaan. Een legende is een historisch verhaal, vaak berust de legende niet op historische werkelijkheid maar meer op een volkse overlevering.

Het kind in bad   

Een moeder was haar kind aan het wassen. Om het water niet snel te laten afkoelen had ze de kuip op het vuur gezet, terwijl ze het kind waste. Toen ze de klok hoorde luiden herinnerde ze zich dat de nieuwe bisschop, Nicolaas, vandaag ingehuldigd zou worden, en daarom haastte ze zich naar de kerk. Opeens herinnerde ze zich dat ze het kind op het vuur had laten staan en rende in paniek terug. Thuis gekomen zag ze dat het kind in het badje zat te spelen. Nicolaas had een wonder verricht; het water was niet gaan koken en het kind had zich niet verbrand.

De naastenliefde van Sint Nicolaas    

De Legenda Aurea vertelt het verhaal van een arme man, die drie dochters had. In die dagen werd van de vader verwacht, dat hij de toekomstige echtgenoot iets van waarde aanbood: een bruidsschat. Hoe hoger de bruidsschat, des te groter de kans dat een jonge vrouw een goede echtgenoot zou vinden. Zonder bruidsschat was het waarschijnlijk dat de vrouw nooit zou trouwen. Vanwege de armoede van de man waren zijn dochters gedoemd als slaven te worden verkocht. Echter, op drie verschillende gelegenheden verscheen een buidel met goud in het huis, die voorzien waren van een volwaardige bruidsschat. Van de geldbuidels, die door een open raam werden gegooid, wordt gezegd dat ze in de schoenen terecht kwamen die voor de haard stonden te drogen. Soms zijn de geldbuidels weergegeven dan wel geïnterpreteerd als sinaasappels of mandarijnen, hetgeen kan verklaren waarom de Sint uit Spanje komt. Dit verhaal verklaart ook het strooigoed en het zetten van de schoen. Drie zakjes met goud staan symbool voor Sint Nicolaas. Ook de munten van chocolade die vaak deel uitmaken van het strooigoed gaan op dit verhaal terug.

De storm    

Nicolaas werd aangeroepen door zeelieden wier schip zinkende was. Hij verscheen en bracht de storm tot bedaren. Dit verhaal heeft overeenkomsten met het bedaren van de storm door Christus.

Men veronderstelt dat deze legende is ontstaan doordat een afbeelding van de vleeskuip met drie kinderen werd aangezien voor een bootje.

De drie studenten   

Een ander verhaal vertelt van drie theologiestudenten, die op hun weg naar Athene door een herbergier werden vermoord. De herbergier borg het vlees van de studenten op in een ton met pekel. Enige tijd later bezocht Sint Nicolaas dezelfde herberg, en droomde ’s nachts van de misdaad die de herbergier begaan had. Nicolaas riep de herbergier en bad tot God, waarna de studenten weer tot leven werden gewekt. In Frankrijk is er een soortgelijk verhaal, waarin drie kleine kinderen tijdens hun spel verdwaald raken en worden verleid en gevangen door een slager. Sint Nicolaas verschijnt, roept tot God, herstelt de kinderen het leven en brengt ze terug naar hun ouders.

De zoon van de edelman    

De zoon van een edelman was krijgsgevangen gemaakt door een heidense koning. Hij vertelde de koning over Sint-Nicolaas. De koning sprak honend dat Nicolaas de jongen niet kon bevrijden. Hierop verscheen Nicolaas in een glorie van wolken. De jongen werd bevrijd en overgedragen aan zijn vader.

De hongersnood van Myra