Amsterdam - De Oude Kerk
De Oude Kerk
Uit archeologisch onderzoek is ooit gebleken, dat de bouw van de Oude Kerk rond 1200 moet zijn begonnen, als een bescheiden, houten kapel, met een kerkhof er omheen.. Honderd jaar later kon de wijding (aan St. Nicolaas - beschermheilige van de zeelieden) van de inmiddels uitgegroeide parochiekerk worden gedateerd op "St Lambertusdag, september 1306". Die wijding werd uitgevoerd door de Bisschop van Utrecht, Gwijde van Henegouwen (in het Frans: Guy d'Avesnes). Zo’n honderd jaar later was het aantal inwoners enorm gegroeid en verrees er een nieuwe kerk aan de Dam: De Nieuwe Kerk. In de volksmond kreeg de Sint-Nicolaaskerk daarmee vanzelf de naam Oude Kerk. Het kerkje zou in de eeuwen erna uitgroeien tot een van de meest imposante monumenten van Amsterdam. In 1578, tijdens de Reformatie die ook een (handels)oorlog met Spanje was, veranderde de katholieke parochie in een protestantse gemeente en werd het interieur sterk versoberd. In 1955 werd begonnen met een grootscheepse restauratie van het gebouw. Hiertoe werd het gebouw door de kerkelijke gemeente overgedragen aan de Stichting Oude Kerk.
Opmerking:
De grafkist van Gwijde van Henegouwenis is nog te zien in de Dom van Utrecht, met op het deksel de gebeeldhouwde afbeelding van deze kerkvorst. Met dank aan H. van Hasselt
Bron tekst: www.nederlandmonumentenland.nl
Huis kamer van Amsterdam
De Oude Kerk deed ook dienst voor wereldse zaken. De vissers boetten er hun netten en repareerden er hun zeilen. Het was ook een levendige ontmoetingsplaats voor inwoners en handelaren, waar zij van gedachten wisselden of rondwandelden tijdens een orgelconcert. In de Middeleeuwen werd Amsterdam een belangrijke handelsstad, die rond 1400 ruim 3000 bewoners telde. De stad groeide bovendien uit tot een geliefd bedevaartsoord voor gelovigen, zeker nadat in 1345 het Mirakel van Amsterdam plaats had gevonden. Door al die verschillende functies kreeg de kerk de bijnaam de ‘Huiskamer van Amsterdam’.
Bron tekst: www.nederlandmonumentenland.nl
1534 - Processie met een St. Nicolaas Beeld
Bron: www.rijksmuseum.nl
1549 - Monstrans / Zilverwerk
Bron foto 1 en 2: www.ouderkerk.nl / Foto 3 en 4: Zilverwerk uit de Oude Kerk - Met dank aan J. Bosman
Deze bijna 1 meter hoge zilveren monstrans is een ‘eervolle vitrine’ voor het allerheiligste binnen het rooms-katholieke geloof: de gewijde hostie. Je vindt deze in de glazen cilinder in het midden. De zogenaamde sacramentsmonstrans dateert uit 1549 en werd aangekocht voor de Oude Kerk. Hij verving de zilveren monstrans die in 1547 werd gestolen uit het sacramentshuis. De monstrans was reeds versmolten toen de dader werd gepakt. In 1549 kreeg de kerk deze nieuwe monstrans, die 610 gulden kostte. Een bedrag dat meer dan zeven maal een jaarloon was van een geschoolde bouwvakker. In de monstrans is een kostbare saffier verwerkt. Deze werd geschonken door Cornelis Jacobsz, kerkmeester en later burgemeester. In deze periode was er een grote offerbereidheid onder de rijke Amsterdamse katholieken. De monstrans is 98 centimeter hoog en weegt 9 kilo.
Toen er na de Alteratie geen bestemming meer was voor het kerkzilver werd de monstrans verkocht voor de zilverwaarde. Cornelis Jacobsz. kocht hem en nam hem mee naar Kalkar, net over de Duitse grens bij Nijmegen. Later schonk hij deze aan de Sint-Nicolaaskerk daar. Lees verder...
Bron tekst: www.oudekerk.nl
Van katholiek naar protestant
Na de Beeldenstorm en de Alteratie bleef er in de kerk weinig over dat herinnerde aan de katholieke eredienst, behalve het kerkgebouw zelf. Beelden waren kapotgeslagen, altaren verwijderd, muurschilderingen overgeschilderd en het ceremoniële zilver was geroofd of omgesmolten. Het protestantse geloof was voortaan het staatsgeloof en de katholieken waren gedwongen hun diensten in schuilkerken te houden.
Bron tekst: www.nederlandmonumentenland.nl
1555 - De aanbidding der herders in glas-in-lood
Onder een hemel gevuld met engelen knielen vijf herders bij Maria en de pasgeboren Jezus. In de achtergrond is een ruïne van een Korintische basilica te zien. Onderin het raam zijn de patroonheiligen van de Oude Kerk en de Nieuwe Kerk afgebeeld: van de Oude Kerk Sint Nicolaas en Johannes de Doper en van de Nieuwe Kerk Maria en de heilige Catharina. Het raam werd in 1555 aan de Oude Kerk geschonken door de stad Amsterdam.
Brandschilderen is een vorm van glaskunst. In de Middeleeuwen werden de ramen van kerken helemaal of deels voorzien van gebrandschilderd glas wat bij elkaar gehouden werd in loden strips. Het licht viel daardoor in allerlei sprankelende kleuren de kerkruimte binnen. De Oude Kerk had in totaal 33 glas-in-lood ramen, het merendeel uit de vijftiende eeuw en de zestiende eeuw, vier uit de zeventiende eeuw en een uit de achttiende eeuw. De ramen in de Mariakapel zijn de oudste, zij het in gewijzigde en sterk gerestaureerde vorm.
Bron tekst: www.oudekerk.nl
Overige foto's glas-in-lood raam
Bron foto's: www.oudekerk.nl
1558 - Loterijprent
Bron afbeelding: www.rijksmuseum.nl
Loterijprent, houtsnede, 1558. Prent uitgegeven voor de loterij ten bate van de verhoging van het koor. Opschrift: Loterie van die oude Kercke van Sinte Nicolaes binnen der stede van Aemstelredam.
De kerk is uit het zuiden weergegeven. Op het schip is de lichtbeuk getekend, de viering is eveneens verhoogd met dakruiter. De koorpartij (in de steigers) is sterk mistekend. Op de toren is de naaldspits met open lantaarn te gedrongen weergegeven, maar in opzet juist. Onder aan de spits is aan de oostzijde geen wijzerplaat weergegeven, wel een kleinere dakkapel, hetgeen onjuist is. Links het wapen van Philips II omgeven door een keten met het teken van het Gulden Vlies en onder een koningskroon. Rechts het wapen van Amsterdam onder de keizerskroon. In het ondergedeelte putti en drie bogen waaronder zakken met geld. Jaartal 1558. Foto Rijksmuseum Amsterdam.
Het bouwbedrijf op de loterijprent. Vrijwel het hele kerkhof is als bouwplaats in gebruik. In het linker gedeelte links een steenhouwer, in het midden timmerlieden en rechts zijn twee mannen bezig met een trekzaag een platte balk (mogelijk een muurstijl) af te korten. In het rechter deel een opperman die kalk doorslaat, steigerbouw en houtzagers die met een raamzaag een balk die op twee schragen ligt, opzagen. Rechts onderaan is duidelijk een stuk kromhout getekend, zoals dat in de kap verwerkt zal zijn.
ca. 1601/1612 - Gezicht op de Oude Kerk te Amsterdam
Bron gravure - tekst: www.rijksmuseum.nl
Omschrijving: Gezicht op de Oude Kerk, ook wel bekend als de Sint-Nicolaaskerk, te Amsterdam. Voor de kerk staan enkele figuren en rond te toren vliegen vogels. Boven in het midden een banderol met de titel.
St. Nicolaas hoog tegen het gewelf van de Oude kerk
Gewelfschotel 14
Wie omhoog kijkt in de kerk, ziet boven op het gewelf ronde versieringen. Het zijn gewelfschotels met daarop meestal heiligen afgebeeld. Sint-Nicolaas, de beschermheilige van De Oude Kerk, is totaal vijf keer afgebeeld. De schotels werden net als de schilderingen vaak geschonken door voorname burgers, bestuurders, gilden of schutterijen. Omdat de schotels zo hoog zitten, konden de calvinisten die de kerk in 1578 ontdeden van alle heiligenbeelden en andere 'paapse' elementen er niet bij.
Plattegrond gewelfschotels
Bron afb.: www.dbnl.org
Grote of Vater-Müller orgel
Dit orgel werd tussen 1724 en 1726 gebouwd door Christiaan Vater. Vater, die tevens organist was, had gedurende de jaren 1697-1702 gewerkt in de werkplaats van Arp Schnitger in Hamburg en aldus werd het 45 registers tellende Oude Kerkorgel vervaardigd in de Noord-Duitse barokstijl.
1806 - 1830 - St. Nicolaasbeeld in Centsprent / Prent
Bron: www.rijksmuseum.nl
Kerkklokken Oude Kerk (Voor en Hoofdluiding dienst)
De Oude Kerk - 'levende geschiedenis'
De vroegste schriftelijke bron waaruit het bestaan van Amsterdam blijkt, dateert van 1275. Toen verleende Floris V, graaf van Holland, aan de bewoners van Amsterdam een tolprivilege. Uit deze vrijstelling van belasting kan men concluderen dat Amsterdamse handelaren op regionaal niveau actief waren en met steun van de graaf hun werkzaamheden wilden uitbreiden. Lees verder...